Ομιλία Επικεφαλής Επιστήμονα για Έρευνα, Καινοτομία και Τεχνολογία της Κυπριακής Δημοκρατίας και Προέδρου του ΔΣ ΙδΕΚ, κ. Δημήτρη Σκουρίδη
Εκδήλωση «Ισότητα φύλων και αποδόμηση στερεότυπων σε δραστηριότητες Έρευνας & Καινοτομίας»

Αξιότιμη κυρία Επίτροπε Ισότητας των Φύλων,
Κύριε Γενικέ Διευθυντή του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής,
Εκλεκτοί και εκλεκτές προσκεκλημένοι,
Αγαπητοί συνεργάτες και φίλοι της Έρευνας και Καινοτομίας,

Είναι μεγάλη μου τιμή να βρίσκομαι σήμερα εδώ σε αυτή τη σημαντική εκδήλωση που διοργανώνει το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας. Η σημερινή μας συνάντηση αποτελεί μια σπουδαία ευκαιρία να συζητήσουμε για ένα ζήτημα που απασχολεί τη δημόσια σφαίρα στην Ευρώπη αλλά και στη χώρα μας.

Είναι ταυτόχρονα ένα καθοριστικό βήμα προκειμένου να ενισχύσουμε την ισότητα των φύλων στην επιστημονική και ερευνητική κοινότητα και στους ηγετικούς ρόλους της έρευνας, καθώς επίσης να αναδείξουμε τις βέλτιστες πρακτικές από την Κύπρο και το εξωτερικό.

Θα έχουμε την ευκαιρία σε αυτό το πλαίσιο να αναδείξουμε τους στόχους και τις δράσεις που προωθούνται στο εν λόγω πεδίο μέσα από την Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων 2024-2026, και τον σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν ερευνητικοί και ακαδημαϊκοί οργανισμοί προς επίτευξή τους.

Οφείλω να υπογραμμίσω την ιδιαίτερη χαρά μου που θα κάνουμε αυτό τον διάλογο με την Επίτροπο Ισότητας των Φύλων, κυρία Τζόζη Χριστοδούλου. Η παρουσία σας εδώ υπογραμμίζει τη δέσμευση της Πολιτείας και των αρμόδιων φορέων να προωθήσουν δράσεις που ενισχύουν την ισότητα και την ένταξη στο πεδίο της Έρευνας και Καινοτομίας. Το ίδιο επιβεβαιώνει και η παρουσία του Εκπροσώπου του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής. Στόχος μας δεν είναι μόνο να συζητήσουμε τα προβλήματα, αλλά να επιδιώξουμε μέσα από τη συζήτηση να δώσουμε τη βάση για τη διαμόρφωση συγκεκριμένων εισηγήσεων για πιθανά μέτρα και πολιτικές που θα οδηγήσουν σε ουσιαστικές αλλαγές.

Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τις εκπροσώπους του ακαδημαϊκού και εκπαιδευτικού κόσμου, που μας τιμούν σήμερα με τη συμμετοχή τους στη συζήτηση. Δυο γυναίκες με σημαντική ακαδημαϊκή παρουσία και πλούσιο ερευνητικό έργο: Την Δρ. Αλεξία Παναγιώτου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και συνδιευθύνουσα της Έδρας της UNESCO για την Έμφυλη Ισότητα, καθώς και την Δρ. Πετρούλα Μαυρικίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Frederick και Επικεφαλής Ερευνήτρια της Ερευνητικής Μονάδας «Gender Equality & Inclusion». Η συμβολή σας είναι πολύτιμη.

Κυρίες και κύριοι,

Η ισότητα των φύλων στην επιστήμη δεν αποτελεί μόνο ηθική και κοινωνική επιταγή, αλλά και αναγκαία συνθήκη για την επιστημονική αριστεία. Η διαφορετικότητα στις προσεγγίσεις, η πολυφωνία στις ιδέες, η συμπληρωματικότητα και η ισότιμη πρόσβαση σε ευκαιρίες συνιστούν βασικά στοιχεία για την επιστημονική εξέλιξη και την καινοτομία.

Παρόλα αυτά, οι αριθμοί δείχνουν πως παραμένει σημαντική η υποεκπροσώπηση των γυναικών στις επιστήμες STEM, με μόλις το 1/3 των αποφοίτων να είναι γυναίκες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει αυτή την ανισότητα. Στην πρόσφατη ανακοίνωσή της με αφορμή την παγκόσμια ημέρα της Γυναίκας στην Επιστήμη, υπογραμμίζεται ρητά η ανάγκη για αύξηση του αριθμού των γυναικών που συμμετέχουν στον τομέα της Επιστήμης. Μέσα από το πρόγραμμα Horizon Europe 2021-2027 η Επιτροπή προωθεί την εφαρμογή σχεδίων ισότητας φύλων ως προϋπόθεση χρηματοδότησης. Αυτό αποδεικνύει ότι η Ευρώπη θέτει σε υψηλή προτεραιότητα την ανάγκη για θεσμικές αλλαγές, ώστε να ενισχυθεί η συμμετοχή των γυναικών στην επιστήμη και την καινοτομία.

Στην Κύπρο, το ΙδΕΚ έχει ήδη κάνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στατιστικά, πάνω από το 60% των συμμετεχόντων στην πρόσκληση χρηματοδότησης για μεταδιδακτορικούς ερευνητές ήταν γυναίκες, γεγονός που αποτελεί ένα ελπιδοφόρο μήνυμα.

Επιπλέον, το 66% του προσωπικού του ΙδΕΚ είναι γυναίκες, με το 50% αυτών να κατέχει διοικητικές θέσεις. Παράλληλα, το 44% των ερευνητών που συμμετέχουν στα προγράμματά μας είναι γυναίκες. Τα ποσοστά που ανέφερα σίγουρα μας ενθαρρύνουν καθώς ανοίγουν τον δρόμο για την ισότητα και την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στις επιστήμες STEM αλλά ταυτόχρονα μας υπενθυμίζουν πως έχουμε ακόμα δρόμο να διανύσουμε.

Η προώθηση της ισότητας των φύλων μεγιστοποιεί τη συλλογική γνώση, έχει κοινωνικό αντίκτυπο και διασφαλίζει την επιστημονική αριστεία. Από το 2018, το ΙδΕΚ έχει υιοθετήσει μεταξύ άλλων ένα Σχέδιο Ισότητας των Φύλων, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου TARGET, ενσωματώνοντας πλήρως τις προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και των Κανονισμών του Προγράμματος Ορίζοντας,  που αναδεικνύουν τη σημασία της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στην Έρευνα και την Καινοτομία. Το Σχέδιο περιλαμβάνει επίσης αριθμό συγκεκριμένων μέτρων, η πλειοψηφία των οποίων βρίσκεται ήδη σε εφαρμογή.

Η στρατηγική του ΙδΕΚ είναι ξεκάθαρη: Προωθούμε πολιτικές που υποστηρίζουν τις γυναίκες στην επιστήμη, ενισχύουμε τη χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων που προάγουν την ισότητα και εργαζόμαστε για τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που θα επιτρέπει σε κάθε επιστήμονα να αναπτύσσει το ταλέντο του ανεξαρτήτως φύλου.

Φίλες και φίλοι

Η ισότιμη εκπροσώπηση στα επαγγέλματα έρευνας και καινοτομίας δεν είναι απλώς ένας παγκόσμιος στόχος, αλλά μοχλός ανάπτυξης της κοινωνίας και της οικονομίας. Κάθε φορά που αποκλείουμε ή αποθαρρύνουμε τις γυναίκες από τον χώρο της επιστήμης και της καινοτομίας, χάνουμε πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό και δημιουργικότητα. Η Κύπρος, ως μια χώρα που φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε κέντρο έρευνας και τεχνολογίας, δεν έχει την πολυτέλεια να αφήσει αναξιοποίητο το ταλέντο των γυναικών της.

Η συμβολή των γυναικών στην έρευνα, την καινοτομία, την επιστήμη και την επιχειρηματικότητα είναι καθοριστική. Η ιστορία μας έχει προσφέρει σπουδαία παραδείγματα γυναικών επιστημόνων και καινοτόμων επιχειρηματιών, τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς. Πρόκειται για γυναίκες που έχουν ανοίξει δρόμους, έχουν εμπνεύσει και έχουν αλλάξει τον κόσμο με το έργο τους.

Η πορεία της επιστήμης είναι γεμάτη από γυναίκες που, με το πάθος, τη διορατικότητα και την επιμονή τους, άνοιξαν νέους δρόμους και διαμόρφωσαν το μέλλον της τεχνολογίας.

Η Ada Lovelace, ήδη από το 1815, αναγνωρίζεται ως η πρώτη προγραμματίστρια υπολογιστών. Ήταν εκείνη που έγραψε τον πρώτο αλγόριθμο για την επίλυση των αριθμών Bernoulli, δημιουργώντας ουσιαστικά το πρώτο υπολογιστικό πρόγραμμα στην ιστορία.

Η Grace Hopper, διακεκριμένη μαθηματικός και αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, υπήρξε πρωτοπόρος στην ανάπτυξη γλωσσών προγραμματισμού. Εισήγαγε πρώτη την έννοια των γλωσσών προγραμματισμού που δεν εξαρτώνται από τους υπολογιστές, διευρύνοντας τις δυνατότητες του προγραμματισμού και συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία της COBOL, μιας γλώσσας που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα.

Η Margaret Hamilton, επικεφαλής της Ομάδας Μηχανικής Λογισμικού στο MIT, ανέπτυξε το λογισμικό πλοήγησης για τις αποστολές του προγράμματος Apollo της NASA. Ήταν εκείνη που επινόησε τον όρο “software engineering”, αναγνωρίζοντας έγκαιρα την αναγκαιότητα της συστηματικής προσέγγισης στην ανάπτυξη λογισμικού.

Τέλος, η Radia Perlman, η οποία συχνά αναφέρεται ως «μητέρα του διαδικτύου», σχεδίασε τα θεμέλια της σύγχρονης δικτύωσης, επιτρέποντας την ασφαλή και αποδοτική μετάδοση δεδομένων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αυτές οι γυναίκες δεν αποτέλεσαν απλώς φωτεινά παραδείγματα στον χώρο τους. Άνοιξαν τον δρόμο για τις επόμενες γενιές και απέδειξαν ότι η ισότητα των φύλων στην επιστήμη δεν είναι μόνο επιθυμητή – είναι απαραίτητη για την πρόοδο.

Ως Επικεφαλής Επιστήμονας, αλλά και ως Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΙδΕΚ, θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι η ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στους τομείς της έρευνας, της τεχνολογίας και της καινοτομίας αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα – δική μας αλλά και όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Είναι απαραίτητο να ενθαρρύνουμε τη δραστηριοποίηση περισσότερων γυναικών σε αυτούς τους τομείς, προσφέροντας ίσες ευκαιρίες και εξασφαλίζοντας ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, κάτι που συνιστά καταλυτική προϋπόθεση.

Ιδιαίτερη σημασία αποδίδουμε στην ενίσχυση του ενδιαφέροντος των νέων μαθητριών για τα πεδία STEM. Χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες επιστήμονες, περισσότερες γυναίκες μηχανικούς, περισσότερες γυναίκες που καινοτομούν. Είναι καθήκον μας να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ώστε οι νέες μας να μπορούν να επιλέγουν και να ακολουθούν με αυτοπεποίθηση αυτά τα επαγγέλματα.

Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους και όλες εσάς για την παρουσία και τη συμβολή σας στη σημερινή εκδήλωση. Είμαι βέβαιος ότι οι συζητήσεις που θα ακολουθήσουν θα οδηγήσουν σε ουσιαστικά συμπεράσματα για την ενίσχυση της ισότητας των φύλων σε ερευνητικούς και ακαδημαϊκούς οργανισμούς, στην επιστήμη και στην καινοτομία συνολικά.

Ας δεσμευτούμε όλοι μαζί ότι θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για έναν κόσμο όπου οι γυναίκες και οι άνδρες θα έχουν ίσες ευκαιρίες να καινοτομήσουν, να δημιουργήσουν και να συνεισφέρουν στην επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο.

Σας ευχαριστώ.